Geçtiğimiz hafta içinde sekizinci sınıf öğrencileri TEOG sınavlarına girdiler. Genellikle sınav öncesi neler yapılması gerekir, kaygı ile nasıl baş edilir, aileler ne yapmalı gibi sorulara yanıt veren yazılar yazılır. Arşivde benzer yazılar bulabilirsiniz. Oysa sınav sonrası da öncesi kadar önemlidir. Tüm çocuklar ve aileleri sınava rahat girmediler. Bazıları çok büyük beklentilerle girdi. Bazıları çok büyük kaygılarla başlayıp bitirdi. Kaygılarları olanların kaygıları muhtemelen sürüyor. Çünkü evlerde hesaplar yapıldı. Kaç sorunun doğru işaretlendiği tartışıldı. Hatırlayamayanlar oldu. Bazı çocuklar doğru yanıtı bildikleri halde nasıl yanlış yanıtı işaretlediklerini anlattı. Aileleri onlara “Olabilir, insan kaygılanınca hata yapabilir. Önemli değil” demek yerine “Sana dikkat etmeni söylemiştik” dediler. Böylece zaten kaygılı olan çocukların kaygıları çok daha fazla arttı. Üstelik kaygılarına bir de suçluluk duyguları eklendi.
Okullar, öğretmenler ve aileler bazı çocukları savaşa yollar gibi sınava yolladılar. Onlar“Sen en iyisini yapacaksın, senden çok şey bekliyoruz” söylemleri ile sınava girdiler. O çocukların kimi sınavdan büyüklerini haklı çıkarmış olmanın gururu ile döndü. Şimdi mutlu mu? Mutlu olsa bile kaygılı. Çünkü atlaması gereken çıta yükseldi. Okul, öğretmen ve aile ondan daha çoğunu bekliyor. Bir yandan övgüler yağdırırken, diğer yandan bir sonraki sınavdan bahsediyorlar. Bir sonraki sınavda daha azını yapamaz, çünkü yaparsa büyüklerinin gözünde tüm değerini yitireceği endişesini yaşıyorlar. Bu sınavda okula, öğretmene ve aileye hayal kırıklığı yaşatan çocuklar ise zaten şimdiden kaybettiler. Üzüntüleri sınavda başarısız olmaktan çok, ondan olan beklentileri yerine getirememiş olmaktan. Çocuk oldukları için dönüp “Benden çok şey bekliyorsunuz, bana yüklediğiniz bu suçluluğu taşıyamam” diyemedikleri için başka sorunlar çıkaracaklar. Ama tümü bir sonraki sınava çalışmaya başladılar bile.
SINAVIN ARDINDAN ERİŞKİNLERİN SINAVI BAŞLAR
Sınavlar bitmez. Biten sınavın öncesinde olduğu gibi, hatta belki daha fazla biten sınavın sonrasında büyüklerin nasıl davrandıkları çocukların ruh sağlığını ve sonra girecekleri sınavların kaderini belirleyecektir. Erişkinlerin tutumları yüzünden az başarmak ya da çok başarmak çocuk için sorun haline gelebilir. Sınavların önemli olduğu yadsınamaz. Ama çocukların o sınavlara hazır olup olmadıkları, çalışmalarını engelleyen sorunlarının saptanıp, gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı erişkinlerin görevidir. Bunları yaptıktan sonra çocuğa verilen eğitim çocuğun özelliklerine, öğrenme şekline uygunluğu , ona uygun ve geliştiren bir eğitim verilip verilmediği yine büyüklerin yanıtlaması gereken sorulardır. Sınav öncesi ve sonrası çocuktan beklentilerin ne kadar gerçekçi olduğu, çocuğu motive etmek adına ne kadar zorlayıp,kaygılandırdırdığı gibi soruları her erişkin kendine sorup, istediği kadar şık koyarak doğru yanıtı bulup işaretlemeye çalışmalıdır.
Aşırı övgüler çocuğunuzun sizin beklentilerinizin çok yüksek olduğu kanısına kapılmasına neden olabilir. “Muhteşem yaptın, en yüksek notu aldın, harikasın” gibi abartılı onu motive edeceğinizi düşündüğünüz övgüler, çocuğun sizin ondan hep en iyisini beklediğinizi düşünmesine neden olacaktır. Asla aşamayacağı bir çıtadan, ya da aynı övgüyü alacak kadar beceremeyeceğinden korkusu kaygılı olmasına neden olabilir. Ayrıca aslında başarılı olduğu şeylerin bile yetersiz olduğu inancı ile kendini başarısız hissederek hem başarılarının keyfini çıkarmaktan mahrum kalır. Hem de kendine olan güveni azalır. Diğer yandan “Zaten yapamayacağını biliyordum,çalışmamıştın, sen ne işe yararsın, tembel” gibi sözlerle kendine getireceğinizi ve çalıştıracağınızı sandığınız çocuk onu gözden çıkardığınızı, ondan beklentiniz olmadığını düşünecek ve sizi haklı çıkaracak şekilde davranacaktır. Bu onu çalışkan değil, öfkeli, kızgın, üzgün, kendine güvensiz bir çocuk yapar ve kendini sizin gözünüzde olduğu gibi değersiz görmeye başlar.
Sınav sonrası erişkin sınavını geçmek istiyorsanız, en iyi yol sonuçla ilgilenmek yerine, çocuğunuz o zamana kadar gösterdiği gayreti övmek ve onu her koşulda sevdiğinizi göstermektir. Sınav iyi geçtiyse gayret devam edecek, başarı tekrarlanacaktır. Sınav kötü geçti ise hep birlikte biraz daha gayret göstermeniz ve kötü sonucun sorumluluğunu paylaşmanız gerekir.
