ÇOCUKLAR VE KİTAPLAR

“Çocuklar kitap okumuyor” diye yakınan bir toplum olduk. Tabi büyüklerimizin ne kadar kitap okuduğu da tartışılabilir ama çocukları eğitme şansımız olduğu umuduyla onlardan ve kitaplardan bahsedelim biraz. Umuduyla diyorum, çünkü yıllardır arkadaşlarının doğum günleri için kitap aldığımı gören oğlumun ve hediyeyi alan arkadaşlarının gözlerindeki hayal kırıklığını izliyorum. Kendimin aynı yaşlarda aldığım her armağan kitaptan sonraki sevincimi hatırlayıp, biraz yüreğim burulsa da umutluyum. Eğer doğru kitapları, doğru zamanları seçersek çocuklar kitap okumanın zevkini ve zenginliğini yeniden keşfedebilirler. Onlar erişkin oldukları zaman, biz de okuyan bir toplum haline gelebiliriz.

“Kitap en iyi arkadaştır” yazardı birçok yerde. Peki, ne değişti? Arkadaş kavramı mı? Kitaplar mı? Yoksa çocuklar mı? Galiba hepsi birden. Çağımızda değişen o kadar çok şey var ki; bilgisayar, televizyon, VCD, DVD hatta cep telefonu. Bunların hepsi zaman alan buluşlar. Peki nasıl ayıracağız, çocuklarımızı zararlı ve gereksizden uzaklaştırıp, yararlı ve gerekliye nasıl yönlendireceğiz. Yıllardır değişmeyen bir soru ve yanıt var. “Boş zamanlarınızda ne yaparsınız?” “Kitap okurum.” Okuyan da okumayan da aynı yanıtı verir. Oysa kitap okunan zaman “boş” zaman mıdır? En azından olmamalıdır. Önemli olan bunu çocuklara anlatmak, onları kitaplarla tanıştırmak, kitabın eğlenceli olduğunu gösterebilmek ve doğru kitapları seçmelerini sağlayabilecek eğitimi vermektir.

Okuma alışkanlığı için neler gerekir?

Gelişim dönemi ve yaşı: Ona masallar okuyarak başlayan bebeklik ilk adım olabilir. Okul öncesi çocuklar için renkli, resimli ve çekici kitaplar vardır. Bu kitapları çocuklarla buluşturmak, sadece okuyarak olmaz. Çocukların bu kitapları ellemesi, sayfalarını açması benimsemesi için ilk adımdır. Resimler onların hayal gücünü arttırır. Bu kitapları seçerken de saldırganlık gibi olumsuzluklardan, çocuğu korkutacak ve kötü yönlendirecek içerikte olanlardan kaçınmak gerekir. Her defasında sadece yazılanları okumak tekdüze olabilir. Çocukla birlikte resimlere bakarak öyküler yaratmak ona ilginç gelecek ve gelişimine katkıda bulunacaktır. İlköğretim yaşında serüven kitapları daha ilgi çekicidir. Bu çekiciliği arttırmanın yollarından biri, aynı kitabı çocukla birlikte okuyup tartışabilmektir. “Boş duracağına, git de kitap oku.” demek doğru bir yöntem olmayacağı gibi, çocuğu kitaptan da uzaklaştırabilir. 12 yaşından sonra çocukları dünya ve Türk klasikleri ile tanıştırma zamanı gelmiş demektir. Eğer o döneme kadar kitapla tanışıklık doğru yapılmışsa, çocuklar büyüklerle tartışabilecekleri, okudukları hakkında düşüncelerini dile getirebilecekleri ortamı bulurlarsa artık istemeseniz de okuyacaktır. Ders olarak verilen ve sadece özeti istenen “kitap okuma” ödevleri yerine, kitapların tartışıldığı saatler okulun katkısını sağlar.

İyi çocuk kitabı nasıl olur?

• Çocuğun gelişim dönemine uygun dil ve içeriği olmalıdır.

• Çocuğu korkutan, yönlendiren, sindiren, bir düşünceyi benimsetmeye çalışan içeriği olmamalıdır.

• Çocuğun kendini geliştirmesine katkıda bulunmalıdır.

• Çocuğun kendisiyle birlikte, yaşadığı toplumun değer yargılarını, özelliklerini öğrenmesine olanak sağlamalıdır.

• Çocuklara öğüt verme kaygısı taşıyarak, her cümlede ya da sonuçta nasihat verici, çocuğu sınırlayıcı olmamalıdır.

• Gerçeklere dayanan, bilimsel amaçlardan sapmayan, bunları yaparken de çocuğun ilgisini çekecek şekilde kurgulanmış olmalıdır.

Çok iyi bildiğimiz bazı kitaplar, masallar çocuklara olumsuz mesajlar vermekte, onların kişiliklerini etkileyebilmektedir. Örneğin Kırmızı Şapkalı Kız masalını bilmeyeniniz var mı? Belki de bilmenin ötesinde çocuklarına anlatmayan var mı demek gerekir. Oysa bir yandan çocukları en çok korkutan masalların başında gelirken, diğer yandan da ne olursa olsun anne sözü dinlenmeli, dinlenmediği zaman da başınıza çok kötü şeyler geleceği bilinmeli mesajı vermektedir. Bu ve benzeri mesajlar çocuklara kendi varlıklarını göstermek yerine bağımlı olmayı aşılar. Yine çok tanınmış bir çocuk romanı olan Pollyanna, çocuklar tarafından özdeşim kurulabilecek bir kahraman değildir. Her olumsuzluğun olumlu yanını bulan ve hep başkaları için çırpınan bir çocuk kahraman, çocuklar için pek de olumlu bir mesaj taşımamaktadır. Aşırı acıklı, zavallı, devamlı ezilen ve horlanan çocuk kahramanlı kitaplar, olumlu özdeşim modelleri olmadığı gibi, çocuklarda gelişimsel sorunlara yol açabilirler. Demek ki kitap iyi arkadaştır, kitap okumak çok iyi bir şeydir, kitap okumalısın demek okuyan çocuklar yaratmak için yeterli değil. En az TV, bilgisayar ya da diğerleri kadar cazip, çekici ve eğlendirici kitaplar yaratmak, onları doğru seçmek ve uygun zamanlarda çocuklara sunmak gerekir. Bir de elinde zevkle, doğru seçilmiş kitaplar okuyan ve okuduklarını anlatıp, tartışabilen bir anne-baba tabi ki.

 

Facebooktwitterlinkedinmail